Een nieuwe vorm van stalking verontrust hulpverleners en advocaten. Stalkende (ex-)partners misbruiken slimme apparatuur om slachtoffers in hun eigen huis bang te maken en te bespieden.
Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Stalkers laten bijvoorbeeld op afstand een alarm afgaan, zetten de tv met hoog volume aan en laten de lampen flikkeren.
Google Home: 'Ik hou van jou'
“Lieve schat, dit hoeft zo niet te gaan”, zei de stem van de Google Home-speaker in het huis van Ellen (niet haar echte naam). Haar man liet het bericht door de speaker omroepen. Hij was net met een huisverbod door de politie uit hun woning gezet. “Hij zou naar zijn zus gaan, maar bleef in de auto zitten”, zegt Ellen.
Ondanks het huisverbod probeerde Ellens man via de Google Home-speaker contact te zoeken. “Ik hou van jou”, liet hij omroepen. Ellen was doodsbang. “Het klinkt als een lief berichtje”, zegt ze. “Maar ik vond het heel intimiderend. Ik voelde me niet veilig. Ik wilde hem niet zien. Het gaf zoveel angst.”
RTL Nieuws sprak naast Ellen meerdere Nederlandse slachtoffers die door hun (ex-)partner via slimme apparatuur in huis werden bespioneerd of lastiggevallen. Stalkers laten bijvoorbeeld lampen flikkeren, hangen ‘voor de veiligheid’ camera’s op en zetten ‘s nachts muziek aan. Ook had RTL Nieuws contact met zeven hulpverleners, een privérechercheur en een advocaat die deze opkomende vorm van huiselijk geweld herkennen.
Slim huis geeft macht
Nederland is in Europa een van de koplopers in het gebruik van slimme apparaten in huis. Van apparaten waarvan bekend is dat stalkers die eenvoudig kunnen misbruiken, zijn de slimme thermostaat (27 procent van de huishoudens), speakers met stemassistent (20 procent), verlichting (14 procent) en beveiligingscamera’s (11 procent) het populairst.
In Ellens huis konden tientallen apparaten worden misbruikt om haar in de gaten te houden of te intimideren. “De camera’s waren voor de veiligheid, zei hij. Maar zo kon hij me controleren. Als ik de deur uit ging, wist hij het meteen. Hij belde gelijk: ‘Waar ben je dan? Wat doe je?’ Ik moest me altijd verantwoorden. Ook kon hij op afstand de lampen uitzetten en de verwarming omlaag draaien. Achter al die apparaten zit zoveel macht.”
Hulpverlener Gjalt Hofstra kent meerdere zaken waarbij slachtoffers via apparaten werden lastiggevallen. “Ze worden in huis gehaald als de relatie nog leuk is. Het zijn vaak de mannen die ze kopen, installeren en beheren. Als het stel uit elkaar gaat, kennen ze nog steeds het wachtwoord of hebben ze toegang via een app. Je hoeft hier niet heel handig voor te zijn.”
De impact is vaak groot. “Slachtoffers voelen zich niet meer veilig in hun eigen huis”, zegt hulpverlener Hofstra, “Ze zijn niet goed uit elkaar gegaan. Door stress of onwetendheid snappen ze niet wat er gebeurt. ‘Hij is toch weg? Hoe kan hij dan de lampen bedienen?’ Dat maakt het eng.”
Omvang stalking via smart home
Het is onduidelijk hoe vaak stalking via smarthome-apparaten door partners of ex-partners precies voorkomt. Uit onderzoek van het CBS uit 2020 blijkt wel dat duizenden Nederlanders door hun ex via verborgen apparatuur in de gaten worden gehouden. Maar er zijn geen cijfers over slimme apparaten, die gewoon zichtbaar zijn en ook kunnen worden gebruikt voor intimidatie. Ook hulporganisaties en de politie houden geen statistieken bij.
Uit een rondvraag onder officieren van justitie die zich bij het Openbaar Ministerie bezighouden met huiselijk geweld, is het fenomeen überhaupt niet bekend. Vermoedelijk omdat digitale stalking vaak niet in dossiers staat, en omdat het zelden tot een strafzaak komt, zegt een familierechtadvocaat tegen RTL Nieuws. Omdat slachtoffers zich schamen, is er weinig zicht op het complete plaatje, zegt een hulpverlener.
Thuis niet meer veilig
Vrijwel elk apparaat dat op afstand te bedienen is, vormt een risico. Stalkers laten alarmen afgaan, zetten ‘s nachts harde muziek aan, of controleren via de deurbel wie er naar binnen en naar buiten gaat, vertellen hulpverleners en slachtoffers aan RTL Nieuws.
Ook advocaat Ariane Hendriks zag verschillende situaties voorbijkomen. Een ex-partner maakte via een camera beelden van haar cliënt die naakt naar de badkamer liep. “Een ander werd via de lampen bang gemaakt. Als zij niet reageerde op berichtjes of haar telefoon niet opnam, liet hij de lampen flikkeren.”
In nog een zaak controleerde de man het slachtoffer via de verwarming. “Hij kon zo via de app zien wanneer ze thuis was. Het duurde even voordat mijn cliënt en ik dat samen doorhadden. Het is niet iets waar je snel aan denkt.”
Bewustzijn vergroten
Ellen hoopt dat mensen zich door haar verhaal realiseren welke mogelijkheden stalkers hebben. Hulpverleners en advocaten die RTL Nieuws sprak, erkennen dat die kennis bij collega’s niet altijd aanwezig is. Ook niet bij de politie.
Slachtoffers voelen zich daardoor niet alleen gestrest, bang en moedeloos, maar ook niet gehoord. “Dit is iets heel nieuws”, zegt Ellen, die inmiddels niet meer bij haar man woont. “Ik merk dat hulpverleners dat lastig vinden. Ook mensen die ik erover durfde te vertellen, wuifden het weg. Ze denken dat je gek bent. Het heeft een enorme impact op je leven.”
“Het is belangrijk om ook digitaal uit elkaar te gaan als je fysiek uit elkaar gaat”, concludeert Hofstra. “Dat wordt door stress of onwetendheid vaak vergeten. Ga na welke slimme apparaten je thuis hebt, maar ook wat er op je telefoon staat. Want vergeet niet: dat is het meest gebruikte slimme apparaat.”
Bron: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5345441/stalkers-intimideren-ex-partners-slimme-cameras-lampen-en-alarmen