Je niet meer kunnen focussen. Alles wat tegen je gezegd of aan je gevraagd wordt sla je niet meer op. Het voelt onmogelijk om nog iets gedaan te krijgen. Je brein laat je in de steek en simpele dagelijkse handelingen lijken ineens niet meer te lukken. Alles om je heen zorgt voor afleiding. Gevoelens van moeheid nemen toe, je hartslag is verhoogd, dit veroorzaakt gevoelens van onrust en je wordt vergeetachtig. Uiteindelijk weet je het allemaal even niet meer, het is “TE VEEL”!
Herken jij jezelf hierin? Gefeliciteerd! Je hebt waarschijnlijk vaak te maken met overprikkeling.
Een (over)gevoeligheid voor prikkels
Voor mensen met PTSS is dit een bekend gegeven. Grenzen aangeven is hierbij erg belangrijk maar daarvoor zul je deze eerst bij jezelf moeten herkennen. Vaak is er veel onbegrip vanuit de omgeving omdat men niet begrijpt dat de prikkel verwerking bij iemand met (complexe)PTSS anders verloopt.
- Men heeft bijvoorbeeld langer nodig om uit te rusten om vervolgens weer gefocust te kunnen zijn en te functioneren. Door je PTSS ben je namelijk meer alert en scan je constant je omgeving op mogelijk gevaar. Dit kost veel energie een deel van de capaciteit van je brein wordt systematisch al overvraagd.
- Of wanneer je meerdere dingen tegelijk moet doen is dit lastig. Want hiervoor is een goede planning nodig en dit vraagt focus en kost energie. Zoals een maaltijd koken, poetsen en andere huishoudelijke taken. Hierdoor wordt het huis een chaos wat uiteindelijk ook weer prikkels veroorzaakt. Je raakt het overzicht in alles kwijt.
De overprikkeling leren begrijpen kan hierbij helpend zijn. Want uiteindelijk is de enige oplossing wanneer je overprikkeld bent: ontprikkelen, rust nemen en proberen om uiteindelijk dit soort situaties voor te zijn.
Het probleem hierbij is vaak dat men niet de ruimte heeft of voelt om aan deze overprikkeling toe te geven. Hierdoor ontstaat een steeds grotere uitputting in je prikkeloverdracht waardoor het alleen maar langer duurt uiteindelijk om weer te herstellen. Je komt dan terecht in een vicieuze cirkel met alle gevolgen van dien. Van de buitenkant is het voor een ander vaak lastig om te zien of je overprikkeld bent. De meeste mensen zullen dit niet opmerken. Communicatie is hierbij belangrijk.
Verschillende soorten prikkels
- Zintuigelijke overprikkeling:
Alles wat via de zintuigen binnenkomt wordt intenser, zoals: Geluiden komen harder binnen de filter hierbij is weg. Bewegende beelden van televisie, computer of telefoon worden moeilijk verwerkt en het lezen van een tekst gaat lastig. Je ervaart overgevoeligheid voor licht. - Emotionele overprikkeling:
Je krijgt moeite met het verwerken en onder controle houden van je emoties. Alles komt harder binnen waardoor relativeren steeds lastiger wordt. Je trekt opmerkingen sneller persoonlijk aan en reageert hier extremer op als normaal. (Heel verdrietig, hysterisch, angstig of juist boos, agressief). - Cognitieve overprikkeling:
Moeite met denken, leren en dingen onthouden. Waardoor een studie volgen en nieuwe handelingen leren zoals autorijlessen bijvoorbeeld wordt bemoeilijkt. De informatie verwerking wordt namelijk belemmerd en werkt vertraagd. Ook meerdere handelingen tegelijkertijd uitvoeren of dingen waar een planning aan te pas komt zijn lastig. Zoals koken, poetsen/huishouden en herorganiseren/opruimen etc.
Leren accepteren dat je prikkelverwerking anders werkt
Bij mensen met traumatische ervaringen is de belastbaarheid nou eenmaal minder groot. Creëer genoeg rust momenten voor en na een activiteit als je weet dat dit veel van je vraagt.
Als je bijvoorbeeld een verjaardag hebt van iemand zorg dat je van tevoren nog even de mogelijkheid hebt om te rusten en plan op deze dag verder geen afspraken die voor overprikkeling zorgen. Ben eerlijk tegen jezelf en je omgeving en leg uit dat jouw prikkelverwerking anders is en dat dit ervoor kan zorgen dat je soms last minute een afspraak afzegt. Of bijvoorbeeld uiteten in een druk restaurant, shoppen of overnachten in een hoofdstad lastig is.
Ontprikkelen
Niet in iedere situatie is het mogelijk om overprikkeling te voorkomen. En soms zul je keuzes moeten maken en wordt over deze grens gegaan. Het is daarbij wel belangrijk om naderhand een moment te nemen om te ontprikkelen. Anders zal je spanningsboog steeds minder worden en raak je steeds sneller overprikkeld waardoor functioneren uiteindelijk onmogelijk wordt. In de volgende blog gaan we verder over hoe je het beste kunt ontprikkelen.